Tham nhũng được xác định là một trong những nguy cơ đe dọa sự tồn vong của chế độ, làm suy yếu hiệu quả quản lý của bộ máy Nhà nước; tương tự, hậu quả “tham nhũng vặt” cũng gây ra sự sút giảm uy tín của Đảng, mất mát lòng tin của nhân dân với Đảng, đe dọa sự vững bền của chế độ… Đấu tranh phòng, chống tham nhũng là nhiệm vụ cấp thiết, nặng nề của Đảng, Nhà nước và toàn dân.
Theo quy định của Luật phòng, chống tham nhũng năm 2018: tham nhũng là hành vi của người có chức vụ, quyền hạn đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn đó để vụ lợi.
Hành vi tham nhũng có thể phân thành: hành vi tham nhũng trong khu vực Nhà nước do người có chức vụ, quyền hạn trong cơ quan, tổ chức, đơn vị khu vực Nhà nước thực hiện (Tham ô tài sản; Nhận hối lộ; Lợi dụng chức vụ quyền hạn chiếm đoạt tài sản; Lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành nhiệm vụ, công vụ vì vụ lợi; Lạm quyền trong khi thanh hành nhiệm vụ, công vụ vì vụ lợi; Lợi dụng chức vụ quyền hạn gây ảnh hưởng đối với người khác để trục lợi; Giả mạo trong công tác vì vụ lợi; Đưa hối lộ, môi giới hối lộ để giải quyết công việc của cơ quan, tổ chức, đơn vị hoặc địa phương vì vụ lợi; Lợi dụng chức vụ, quyền hạn sử dụng trái phép tài sản công vì vụ lợi; Nhũng nhiễu vì vụ lợi; không thực hiện, thực hiện không đúng hoặc không đầy đủ nhiệm vụ, công vụ vì vụ lợi; Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để bao che cho người có hành vi vi phạm pháp luật vì vụ lợi; cản trở, can thiệp trái pháp luật vào việc giám sát, kiểm tra, thanh tra, kiểm toán, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án vì vụ lợi) và hành vi tham nhũng khu vực ngoài Nhà nước (Tham ô tài sản; Nhận hối lộ; Đưa hối lộ, môi giới hối lộ để giải quyết công việc của doanh nghiệp, tổ chức mình vì vụ lợi) do người có chức vụ, quyền hạn trong doanh nghiệp, tổ chức khu vực ngoài Nhà nước thực hiện.
“Tham nhũng vặt” là hành vi của cán bộ, công chức, viên chức (CBCCVC) trong các cơ quan của hệ thống chính trị (hoặc người được giao thực hiện nhiệm vụ, công vụ) lợi dụng chức trách, nhiệm vụ được giao để nhũng nhiễu, gây khó khăn, phiền hà cho người dân và doanh nghiệp trong thực thi công vụ, giải quyết công việc, cung cấp dịch vụ công; bắt buộc hoặc gợi ý người dân, doanh nghiệp phải lo lót, “bôi trơn” nhằm vụ lợi, làm sai lệch chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước.
“Tham nhũng vặt” còn làm sai lệch, vô hiệu hóa các quy trình, quy định của Đảng, Nhà nước trong lãnh đạo, điều hành, phá vỡ chuẩn mực của pháp luật trong quan hệ của người dân, doanh nghiệp với cơ quan công quyền. Hành vi “tham nhũng vặt” bị nghiêm cấm đối với đảng viên, CBCCVC, chiến sỹ trong quân đội, công an, biên phòng. Chế tài xử lý “tham nhũng vặt” tùy theo tính chất, mức độ của hành vi mà người vi phạm có thể bị xử lý hình sự, hành chính, đồng thời còn bị xử lý kỷ luật theo quy định của Đảng và Nhà nước.
Sẽ là sai lầm khi cho rằng tham nhũng vặt thì hậu quả cũng “vặt”! Nếu biết kẻ tham nhũng vặt và người bị “vặt” là ai, chúng ta sẽ thấy rõ tính chất nghiêm trọng của vấn đề.
Tiếp xúc cử tri Đà Nẵng vào ngày 27/4 vừa qua, Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng khẳng định thời gian tới, Đảng và Nhà nước tiếp tục đẩy mạnh công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; kiên quyết, kiên trì xử lý nghiêm cán bộ tham nhũng, tiêu cực với tinh thần “không có vùng cấm, không có ngoại lệ, bất kể người đó là ai”. Cùng với việc xử lý cả cán bộ đương chức lẫn cán bộ đã nghỉ hưu nếu có sai phạm, không để tình trạng “hạ cánh an toàn”. Nếu cá nhân đó đã từng vi phạm, Chủ tịch nước nhấn mạnh phải xử lý đồng thời cả các vụ tham nhũng lớn và tham nhũng vặt ở cơ sở. Trước đó, phát biểu chỉ đạo tại phiên họp thứ 23 của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực vào ngày 12/1, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã yêu cầu kiên quyết khắc phục tệ “tham nhũng vặt”, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ hơn nữa trong công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực tại địa phương, cơ sở.
Như vậy, chỉ trong một thời gian ngắn, việc xử lý “tham nhũng vặt” đã được các nhà lãnh đạo đứng đầu Đảng và Nhà nước nêu ra với thái độ kiên quyết. Nơi xảy ra “tham nhũng vặt” cũng được xác định rõ là ở địa phương, cơ sở. Định hướng này dường như cũng trùng khớp với sự hoàn tất việc thành lập 63 Ban Chỉ đạo phòng, chống tham nhũng, tiêu cực cấp tỉnh vốn bắt đầu từ tháng 8/2022, cho thấy công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực ở “dưới” (cơ sở) cũng bắt đầu nóng lên, không còn tình trạng “trên (Trung ương) nóng, dưới lạnh” nữa.
Theo Báo cáo Chỉ số Năng lực cạnh tranh cấp tỉnh 2022 (PCI) do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) công bố hôm 11/4, năm 2022 có 71,7% số doanh nghiệp được hỏi thừa nhận: Tình trạng cán bộ, công chức, viên chức nhũng nhiễu khi giải quyết các thủ tục là phổ biến. Tỷ lệ này tăng mạnh so với mức 57,4% của năm 2021 và 54,1% trong năm 2019 và năm 2020. Báo cáo PCI còn cho biết tỷ lệ doanh nghiệp phải trả chi phí không chính thức cho cán bộ thuế đã gia tăng đáng quan ngại, từ mức 33,8% của năm 2021 lên mức 54,54% trong năm 2022.
Đối với người dân, trong quá trình sinh sống và làm việc ở địa phương, họ không ít lần phải đến cơ quan công quyền thực hiện thủ tục hành chính, từ hồ sơ học hành của con cái, tới giấy chứng nhận, xác nhận, chấp thuận trong các lĩnh vực như y tế, đăng kiểm, trật tự xây dựng, giao thông, môi trường, đất đai… Những dịch vụ công phổ biến đó thường có quy định, quy trình và biểu giá rõ ràng, nhưng một bộ phận cán bộ đã lợi dụng sự thiếu hiểu biết của người dân để “vặt” hoặc cố tình gây khó khăn nhằm “vòi vĩnh”.
Khi những vụ đại án về tham nhũng được đưa ra xét xử, khi một số nhân sự cấp cao bị kỷ luật cảnh cáo đệ đơn lên Trung ương xin từ chức mà không chờ hết nhiệm kỳ, người dân tin rằng phòng, chống tham nhũng, tiêu cực không còn chuyện “tắm từ vai trở xuống”. “Lò” cháy rừng rực ở “trên”, nhưng những chuyện xảy ra bên “dưới” khiến dư luận không khỏi lo ngại.
Muốn thông đồng bén giọt, người dân và doanh nghiệp phải chi thêm một số khoản phí không chính thức để “lót tay”. Ấy là hiện tượng không hiếm gặp ở cơ sở.
Với doanh nghiệp, khoản phí ngoài biểu giá này không lớn. Tuy nhiên, do tính chất thường xuyên, lặp đi lặp lại, chúng sẽ trở thành chi phí đáng kể và khi được hạch toán vào giá thành sẽ đẩy giá bán lên, làm giảm sức cạnh tranh trên thị trường. Còn với người dân, nhất là hộ nghèo, khoản phí ngoài biểu giá thường chiếm tỷ lệ cao trong thu nhập của họ.
Từ đó có thể thấy chi phí “bôi trơn” trong quá trình xử lý thủ tục hành chính có thể là “vặt” đối với cán bộ, nhưng sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới chất lượng cuộc sống của dân nghèo và nhiều lần tích tiểu sẽ trở thành gánh nặng cho doanh nghiệp. Quan trọng hơn, tham nhũng vặt không chỉ làm xói mòn môi trường pháp lý, chệch hướng các quy định, quy trình, mà còn ảnh hưởng tới uy tín của bộ máy nhà nước, khiến các nhà đầu tư chùn bước và người dân mất niềm tin vào chính quyền cơ sở. Bên cạnh đó, những cán bộ tham nhũng vặt hiện nay ở cơ sở, nhưng một ngày nào đó “vào nguồn”, “chui sâu leo cao” thì hậu quả thật khôn lường.
Tham nhũng vặt, vì thế, giống như “vòi bạch tuộc” bám chặt, gây bức xúc lớn ở cơ sở, cần phải xử lý triệt để, giải quyết tới nơi tới chốn. Vấn đề này cũng đã được nêu ra tại nhiều hội nghị cùng hàng loạt giải pháp, từ phát huy vai trò của các cấp uỷ Đảng, chính quyền tới đẩy mạnh tuyên truyền phổ biến pháp luật, nâng cao ý thức trách nhiệm, đạo đức công vụ của cán bộ… Tuy nhiên phải thấy rằng các biện pháp này cần có thời gian mới tạo ra sự thay đổi và trong bối cảnh đó, lời Bác dạy rằng “dễ trăm lần không dân cũng chịu, khó vạn lần dân liệu cũng xong” càng trở nên thấm thía.
Do đó, phát huy vai trò của nhân dân, doanh nghiệp trong phòng, chống tham nhũng vặt là hết sức quan trọng bởi họ chính là bên chịu ảnh hưởng tiêu cực bởi tham nhũng vặt. Đồng thời việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật, bám sát định hướng chủ trương của Đảng là việc làm thường xuyên và liên tục; mọi cấp, mọi ngành, đặc biệt là người dân cần được nâng cao nhận thức, ý thức thượng tôn pháp luật; phát huy vai trò giám sát hoạt động, phản biện đấu tranh chống tệ tham nhũng nói chung, tệ “tham nhũng vặt” nói riêng đối với các cơ quan Nhà nước, cán bộ, đảng viên và tố giác các hành vi tham nhũng với cơ quan có thẩm quyền; biểu dương, khuyến khích kịp thời đối với tổ chức, cá nhân có thành tích trong công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng./.
BT
